Recensie van Sophie van Gemert

In Breukelen, het dorp waar ik woon, staat een galerie met verschillende kunstwerken. Ik ben hier meerdere keren geweest en het was elke keer weer zeer inspirerend. Voor deze praktische opdracht moeten we een stuk schrijven over een kunstwerk, dus ik ben nogmaals terug gegaan naar de galerie en ik ben geïnspireerd door een werk van Anton Heyboer waar ik nu graag wat meer over vertel.

De galerie van Peter Leen in Breukelen is een mooi pand met nog mooiere schilderijen en kunstwerken. Het duurde dan ook niet lang voordat ik wist dat ik daar zou gaan kijken om een kunstwerk uit te zoeken waarover ik dit stuk zou gaan schrijven. Het doel van Peter Leen was om een galerie te beginnen zonder drempel. “Toen ik in 1995 mijn galerie in Breukelen opende, was mijn doel een galerie zonder drempel. Dat moest het worden en dat is het nog steeds. Genieten van kunst kun je leren, net als luisteren naar muziek en het drinken van een goed glas wijn. Kunst kopen is emotie.” En dit is hem zeker gelukt, de galerie bestaat nu al 20 jaar en er is onlangs een restaurant geopend in de galerie. Dit zorgt voor een heel bijzonder concept omdat je kan eten terwijl je omringd wordt door zoveel kunst van zoveel verschillende kunstenaars. Hierdoor is de sfeer heel gezellig en bijzonder in de galerie van Peter Leen. Het is een verzameling van sfeer, gezelligheid, eten en aparte kunst. Juist de aparte kunst spreekt mensen aan, zo was er ooit een tentoonstelling met allemaal poppen. Dit vinden mensen enigszins vreemd maar ze kunnen niet stoppen met kijken. De huidige tentoonstelling bevatte echter meer schilderijen dan beelden. En dan voornamelijk kunst van de welbekende Anton Heyboer. Hij bleef mij in eerste instantie bij omdat ik merkte hoeveel schilderijen hij haan of kip noemde. Ik wilde weten waarom en besloot naar de galerie eigenaar te gaan. Dit is een groot voordeel van een galerie, de eigenaar kent zijn kunstenaars goed en weet veel te vertellen.

Anton Heyboer is geboren in 1924 en is in 2005 overleden. Heyboer was een enigszins aparte man, op een leuke manier. Hij woonde samen met vier vrouwen en had nog een ‘extra vrouw’ die zijn winkeltje runde. Anton verkocht veel kunst, niet alleen in Nederland maar over de hele wereld. Anton Heyboer liet zich volop inspireren door zijn vrouwen, hij heeft meerdere schilderijen gemaakt die zijn vier vrouwen afbeeldde. Maar dat niet alleen, zoals al eerder vermeld was, maakte Anton veel schilderijen van kippen en hanen, het liefst zo groot mogelijk. Dit deed hij omdat hij zeer gelovig was. Naar het verhaal in de bijbel: “.. Ik verzeker je: vannacht nog, nog VOOR de haan tweemaal kraait, zal je drie keer zeggen dat je me niet kent.”  De haan stond symbool voor het verraad van Petrus. In eerste instantie wilde ik een schilderij kiezen uit deze reeks. Maar na een verdere rondleiding van Peter ben ik toch van gedachten veranderd. Anton Heyboer is een naam die iedereen kent, maar wat heeft hem nou zo beroemd gemaakt? Zijn eerste bekende werken waren etsen. Hierbij wordt een oppervlak zoals metaal, met een middel behandelt wat zich vaak in de vloeibare fase bevindt. De chemische reactie die dan optreedt zorgt ervoor dat het oppervlak gedeeltelijk oplost. Maak je een afbeelding met deze techniek dan heb je een ets, de afbeelding wordt gemaakt in diepdruktechniek waarin de afbeelding geëtst is door zuur. 

In de galerie van Peter Leen hing een geëtst werk van Anton Heyboer. Het heet “normaal is leven…” Ik vond het een bijzonder kunstwerk en ik zal eerst beschrijven waarom: als je kijkt naar het kunstwerk zie je een soort oppervlak bedekt met bruine vlekken en strepen met een rode vlek in het midden. Ook zie je dunne strepen en woorden in een kinderlijk handschrift. Daarnaast zie je een vierkant met een cirkel in het midden en aan de zijkant zie je een rondje met een vierkant in het midden. Er staan ook cijfers op de ets en de lijnen lopen dwars door elkaar heen. De lijnen zijn licht en heel dun en nauwkeurig. Je kunt zien dat het oppervlakte eerst is ‘gekleurd’ waarna de lijnen erin zijn gekrast. Doordat het een geëtst werk is, onderscheid het zich van andere werken. Het kunstwerk staat in sterk contrast met een ander etswerk van Anton Heyboer wat naast mijn gekozen werk is opgehangen, in Peters galerie. Dit kunstwerk is ook geëtst maar is juist heel erg precies. Dit werk heet “St. Bavo” en is gemaakt in 1954. Het werk staat exemplaar voor de ‘ets periode’ waar Anton Heyboer doorheen ging maar is eigenlijk juist het tegenovergestelde van het werk wat ik gekozen heb. Dat is waarom ik voor het werk “Normaal is leven..” heb gekozen. Het is heel uniek en anders dan het meeste werk van Anton, toch is het een van de werken die ervoor heeft gezorgd dat Anton bekend is geworden.

Het is duidelijk dat het een bijzonder en uniek schilderij is. Daarom kan je het interpreteren op verschillende manieren. In eerste instantie zie ik een vlieger in het rode vierkant. De dunne lijnen eromheen stellen de touwtjes voor, naar mijn mening. Maar al die getallen zullen ook een functie hebben daarom vind ik dat je het schilderij ook kunt vergelijken met een ouderwetse landkaart. Er zit een soort gloed aan de randen van het werk, de dunne lijntjes zouden landgrenzen kunnen voorstellen en de getallen duiden coördinaten aan. Toch zijn er nog veel meer bijzondere dingen verstopt in dit schilderij. Want waarom staan er woorden in geëtst als: ‘extreem’ ‘artrt’ ‘12’ ‘p d’  het hele schilderij op zichzelf is een groot raadsel. Was het de bedoeling van Anton Heyboer om verhalen kwijt te kunnen in dit schilderij? Was het simpelweg een experiment en is dit uiteindelijk beroemd geworden? Het is moeilijk de precieze betekenis uit het schilderij te halen omdat het een heel uniek en abstract werk is. Doordat het abstract is kunnen we wel goed kijken naar de vorm aspecten. Zoals al eerder was beschreven heeft Heyboer ervoor gekozen een vierkant met een cirkel en een cirkel met een vierkant te verwerken in zijn kunstwerk. Verder gebruikt hij alleen maar rechte lijnen en is het erg strak. Toch is er iets met het vierkant met de cirkel, deze heeft namelijk een rode kleur gekregen. Kleuren spelen ook een belangrijke rol in dit kunstwerk. Het schilderij ziet er nogal grauw uit en bevat maar drie kleuren: grijs, wit en rood. Het is niet zo dat één kleur veel donkerder is dan de andere kleuren. Naast de kleine veranderingen van helderheid in het grijze gebied is er niet een heel hoog contrast tussen licht en donker. Doordat rood maar heel weinig voorkomt is het naar mijn mening de belangrijkste kleur en geeft het ook iets belangrijks aan. Je ogen worden meteen naar dat deel van het schilderij getrokken.

Samengevat is Anton Heyboer een hele bijzondere man met heel bijzonder werk. Hij was zelf een groot mysterie en dit kwam terug in zijn werk, dit hebben we gemerkt bij het analyseren van “Normaal is leven…” Niet alleen zijn mysterieuze kant kwam terug in zijn werk, maar zijn geloof en leefomgeving inspireerde Heyboer ook meerdere malen tot grote werken. “Normaal is leven…” is een geëtst werk met een diepere betekenis. De fijne lijnen en abstracte vormen, vormen een bijzonder plaatje. Wat uitstekend tot zijn recht komt in de galerie van Peter Leen. Ik denk dat iedereen iets anders ziet in het door mij uitgekozen kunstwerk, maar ik blijf erbij dat het een soort ‘zelfportret’ is van de Schilder, dat is kunst immers altijd.

Sophie van Gemert, 15 jaar

Breukelen, april 2015